Η εκπληκτική ιστορία πίσω από αυτήν την παράδοση των διακοπών.
Από την Εσθονία στην Ανταρκτική, αυτό το κάποτε ειδωλολατρικό σύμβολο έχει πολλές παράξενες μορφές.
Τον Δεκέμβριο του 1848, μια εικόνα έδειξε τη βασίλισσα Βικτώρια, τον πρίγκιπα Άλμπερτ και τα παιδιά τους να θαυμάζουν ένα χριστουγεννιάτικο δέντρο. Πολλές παραλλαγές της εικόνας άρχισαν να κυκλοφορούν, διαδίδοντας τη γιορτινή τάση.
Φωτογραφία από το αρχείο HULTON, GETTY IMAGES
Τα Χριστουγεννιάτικα δέντρα είναι μια παράξενη παράδοση: Κάθε Δεκέμβριο, άνθρωποι σε περιοχές σε όλο τον κόσμο κατευθύνονται προς το πλησιέστερο δάσος, κόβουν ένα δέντρο, το σύρουν στα σπίτια τους, το κοσμούν με φώτα, στολίδια και μπάλες - μέχρι τον Ιανουάριο. Αλλά τα αειθαλή κλαδιά των δέντρων ήταν απαραίτητη εποχιακή διακόσμηση από την αρχαιότητα ως μέρος των ειδωλολατρικών χειμερινών ηλιοστάσιων.
«Τα αειθαλή δέντρα στα φεστιβάλ της Μεσογείου ήταν παράδοση από τον αρχαίο κόσμο, σηματοδοτώντας τη νίκη της ζωής και του φωτός πάνω από το θάνατο και το σκοτάδι», γράφει η Carole Cusack, καθηγήτρια θρησκευτικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ.
Είναι δύσκολο να εντοπιστεί ακριβώς πότε και πού αυτές οι ειδωλολατρικές παραδόσεις μεταμορφώθηκαν στην παράδοση όπως την ξέρουμε: Αρκετές χώρες ισχυρίζονται ότι είναι η γενέτειρα του χριστουγεννιάτικου δέντρου και υπάρχουν πολλές μυθολογίες που επιδιώκουν να εξηγήσουν τι σημαίνει. Όμως, ενώ τα χριστουγεννιάτικα δέντρα εμφανίζονται σε όλο τον κόσμο, η προέλευσή τους εντοπίζεται σε περιοχές με άφθονα αειθαλή δάση - ειδικά εκείνα στη βόρεια Ευρώπη.
Η εξέλιξη του χριστουγεννιάτικο δέντρου
Το χριστουγεννιάτικο δέντρο Rockefeller Center φωτίζεται στη Νέα Υόρκη
Η ερυθρελάτη της Νορβηγίας ύψους 75 ποδιών ανάβει με
περισσότερα από 50.000 φώτα LED.
Στη Βόρεια Ευρώπη η Λετονία και η Εσθονία ισχυρίζονται ότι ήταν το σπίτι του πρώτου χριστουγεννιάτικου δέντρου. Η Λετονία εντοπίζει τις παραδόσεις του χριστουγεννιάτικου δέντρου το 1510, όταν μια εμπορική συντεχνία που ονομάζεται House of the Black Heads μετέφερε ένα δέντρο μέσα στην πόλη, το διακόσμησε και αργότερα το έκαψε. Εν τω μεταξύ, η Εσθονία αντέκρουσε αυτούς τους ισχυρισμούς, λέγοντας ότι έχει αποδείξεις για παρόμοιο φεστιβάλ που φιλοξένησε η ίδια συντεχνία στην πρωτεύουσα του Ταλίν το 1441.
Μια αγορά στην πρωτεύουσα της Εσθονίας Ταλίν με ένα μεγάλο χριστουγεννιάτικο δέντρο. ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ BY IKARS KUBLINS, ALAMY STOCK PHOTO
Χριστουγεννιάτικο δέντρο έξω από την εκκλησία του Αγίου Πέτρου,
στη Ρίγα της Λετονίας
Τόσο η Λετονία όσο και η Εσθονία ισχυρίζονται ότι είναι η γενέτειρα του χριστουγεννιάτικου δέντρου. Οι ιστορικοί αμφιβάλλουν και για τους ισχυρισμούς. Ο Gustavs Strenga της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Λετονίας στη Ρίγα δήλωσε στους New York Times το 2016 ότι οι εορταστικές εκδηλώσεις της συντεχνίας πιθανότατα δεν σχετίζονται με τα Χριστούγεννα. Αλλά αυτό δεν εμπόδισε αυτές τις δύο χώρες να αγωνιστούν για Στην πλατεία του Δημαρχείου της Ρίγας, μια πλάκα κοσμεί το σημείο που στήθηκε το πρώτο χριστουγεννιάτικο δέντρου.
Γερμανία
Ο Cusack λέει ότι είναι πιο πιθανό ότι το έθιμο του χριστουγεννιάτικου δέντρου, γεννήθηκε στην περιοχή της Αλσατίας τον 16ο αιώνα. (Σήμερα ανήκει στη Γαλλία). Τα ιστορικά αρχεία δείχνουν ότι ένα χριστουγεννιάτικο δέντρο μεγάλωνε στον καθεδρικό ναό του Στρασβούργου το 1539 - και ότι η παράδοση είχε γίνει τόσο δημοφιλής σε όλη την περιοχή που απαγόρευσε η πόλη του Φράιμπουργκ την κοπή δέντρων για τα Χριστούγεννα το 1554.
Το Folklore προσφέρει μια σειρά από διαφορετικές εξηγήσεις για την έννοια του δέντρου. Μερικοί υποδηλώνουν ότι εμπνεύστηκε από το δέντρο του Παραδείσου, ένα σύμβολο του Κήπου της Εδέμ που εμφανίστηκε σε ένα μεσαιωνικό έργο για τον Αδάμ και την Εύα. Άλλοι πιστεύουν ότι το χριστουγεννιάτικο δέντρο εξελίχθηκε από χριστουγεννιάτικες πυραμίδες, ξύλινες κατασκευές διακοσμημένες με αειθαλή κλαδιά και θρησκευτικές μορφές.
Οι Γερμανοί έστηναν δέντρο του Παραδείσου μέσα στα σπίτια τους στις 24 Δεκεμβρίου, θρησκευτική γιορτή του Αδάμ και της Εύας. Αρχικά κρεμούσαν πάνω του λεπτά μπισκότα (συμβόλιζαν την όστια, το χριστιανικό σύμβολο τής σωτηρίας), τα οποία αντικαταστάθηκαν αργότερα από μπισκότα σε διάφορα σχήματα. Στην διακόσμηση προσέθεταν συχνά και κεριά, τα οποία συμβόλιζαν τον Χριστό.Στο ίδιο δωμάτιο υπήρχε κατά την περίοδο των Χριστουγέννων και η πυραμίδα των Χριστουγέννων, μια τριγωνική ξύλινη κατασκευή με ράφια, πάνω στην οποία τοποθετούσαν χριστουγεννιάτικα ειδώλια, κλαδιά, κεριά και ένα αστέρι. Τον 16ο αιώνα είχε ήδη συντελεστεί η συγχώνευση της πυραμίδας των Χριστουγέννων και του δέντρου του Παραδείσου, από την οποία προήλθε το δέντρο των Χριστουγέννων.
Ο Κούσακ δεν πιστεύει στις θεωρίες αυτές και λέει, «Το χριστουγεννιάτικο δέντρο προοριζόταν να είναι θρησκευτικά ουδέτερο στο πλαίσιο του Χριστιανισμού».
Το 1848, η βασίλισσα Βικτώρια και ο σύζυγός της Πρίγκιπας Άλμπερτ, όταν το Illustrated London News δημοσίευσε μια εικόνα της οικογένειάς τους γύρω από ένα διακοσμημένο χριστουγεννιάτικο δέντρο, εμπνεύστηκαν και συνέβαλαν στην καθιέρωση του εθίμου και έτσι ξεκίνησε η παράδοση σε όλο τον κόσμο.
Ωστόσο, η παράδοση συνεχίστηκε μεταξύ των γερμανικών οικογενειών και αργά εξελίχθηκε με τα χρόνια σε αυτό που γνωρίζουμε σήμερα. Ο Cusack λέει ότι ο προτεσταντικός μεταρρυθμιστής Martin Luther θεωρείται ο πρώτος που έβαλε φώτα στο χριστουγεννιάτικο δέντρο - με κεριά και όχι με τα σημερινά ηλεκτρικά φώτα, τα οποία εφευρέθηκαν το 1882 - μετά από μια νυχτερινή βόλτα στο δάσος με τα αστραφτερά αστέρια του ουρανού να τον εμπνέουν. Οι Γερμανοί μετανάστες πήραν αυτές τις παραδόσεις μαζί τους καθώς εγκαταστάθηκαν σε άλλες χώρες. Μέχρι τον 18ο αιώνα, τα χριστουγεννιάτικα δέντρα απλώθηκαν σε όλη την Ευρώπη. Η βασίλισσα Σαρλότ - η πριγκίπισσα ενός γερμανικού δουκάτου που παντρεύτηκε τον βασιλιά Τζορτζ Γ΄ στα μέσα του 18ου αιώνα - θεωρείται ότι εισήγαγε το πρώτο χριστουγεννιάτικο δέντρο στη βασιλική οικογένεια. Μια άλλη όμως, βρετανική βασίλισσα έκανε τα χριστουγεννιάτικα δέντρα σύμβολο των Χριστουγέννων.
Το πιο διάσημο χριστουγεννιάτικο δέντρο στο Λονδίνο είναι αυτό που ανάβει στην πλατεία Τραφάλγκαρ κάθε χειμώνα. Αυτό το δέντρο έχει μια παλιά ιστορία: Το 1947, η Νορβηγία ξεκίνησε την παράδοση να δωρίζει στο Ηνωμένο Βασίλειο ένα χριστουγεννιάτικο δέντρο κάθε χρόνο ως ένδειξη ευγνωμοσύνης για τη συμμαχία του κατά τη διάρκεια του Β 'Παγκοσμίου Πολέμου, όταν η νορβηγική κυβέρνηση κατέφυγε στο Ηνωμένο Βασίλειο για βοήθεια, μετά η ναζιστική εισβολή.
Ηνωμένες Πολιτείες
Η παράδοση των χριστουγεννιάτικων δέντρων της Γερμανίας έφτασε επίσης πιθανότατα στις Ηνωμένες Πολιτείες στα τέλη του 18ου αιώνα, όταν τα στρατεύματα της Έσσης εντάχθηκαν στους Βρετανούς για να πολεμήσουν στον εμφύλιο πόλεμο. Στα χρόνια που ακολούθησαν, οι Γερμανοί μετανάστες έφεραν την παράδοση στις ΗΠΑ και με την πάροδο του χρόνου, όπως γράφει η ιστορική Penne Restad «έγινε πόλος έλξης για όλους τους Αμερικανούς».
Οι αμερικανικές οικογένειες υιοθέτησαν το χριστουγεννιάτικο δέντρο μετά το 1850, όταν το περιοδικό Godey's Lady's Book στη Φιλαδέλφεια αναδημοσίευσε τη Χριστουγεννιάτικη σκηνή της βασιλικής οικογένειας από το Illustrated London News με τη βασίλισσα Βικτώριας και το βασιλιά Άλμπερτ. Στις 22 Δεκεμβρίου 1882, ο Τόμας Έντισον ηλεκτροφώτισε το πρώτο χριστουγεννιάτικο δέντρο στην Νέα Υόρκη, αντικαθιστώντας τα κεριά με ηλεκτρικούς λαμπτήρες, που ο ίδιος είχε ανακαλύψει.
Σήμερα, ο φωτισμός δύο αγαπημένων χριστουγεννιάτικων δέντρων των ΗΠΑ αποτελεί μέρος του τελετουργικού της χώρας για την έναρξη της περιόδου των διακοπών. Το 1923, ο Πρόεδρος Calvin Coolidge επέβλεψε το φωτισμό του πρώτου Εθνικού Χριστουγεννιάτικου Δέντρου. Μια δεκαετία αργότερα, το 1933, η Νέα Υόρκη άναψε το πρώτο χριστουγεννιάτικο δέντρο στο Rockefeller Center, το οποίο έκτοτε έχει γίνει πόλος έλξης για τουρίστες και κατοίκους της Νέας Υόρκης την περίοδο των διακοπών. Τα δύο δέντρα φωτίζονται κάθε χρόνο από τότε, εκτός από λίγα χρόνια στη δεκαετία του 1940, όταν σκοτεινιάστηκαν λόγω περιορισμών και συσκότισης κατά τη διάρκεια του Β 'Παγκοσμίου Πολέμου.
Φωτογραφία YASIN OZTURK, ANADOLU AGENCY/GETTY IMAGES
Τα χριστουγεννιάτικα δέντρα είναι μια πολύ παλιά παράδοση στη Ρωσία. Ωστόσο, τα λαμπρά διακοσμημένα δέντρα που φωτίζουν την πλατεία του Κρεμλίνου κάθε Δεκέμβριο αυτές τις μέρες δεν είναι για τα Χριστούγεννα. Αυτά είναι δέντρα της Πρωτοχρονιάς, ή yolka, είναι μια παράδοση που προέκυψε από την απαγόρευση των χριστουγεννιάτικων δέντρων μετά την Ρωσική Επανάσταση. Τη δεκαετία του 1920, η νεοσυσταθείσα σοβιετική κυβέρνηση ξεκίνησε μια εκστρατεία κατά της θρησκείας - ξεκινώντας από αυτό που θεωρούσε «αστικές» παραδόσεις όπως τα Χριστούγεννα. Με τα χριστουγεννιάτικα δέντρα και άλλα έθιμα απαγορευμένα, το κοσμικό καθεστώς άρχισε να ενθαρρύνει τους πολίτες να γιορτάζουν την Πρωτοχρονιά.
Αλλά το 1935, η σοβιετική ηγεσία άλλαξε τη στάση της στο δέντρο. Ο Pavel Postyshev, ανώτερος σοβιετικός αξιωματούχος, δημοσίευσε ένα άρθρο εφημερίδας που υποδηλώνει ότι οι οικογένειες γιορτάζουν την Πρωτοχρονιά με «έλατα που λάμπουν με πολύχρωμα φώτα». Τα Χριστούγεννα επέστρεψαν τελικά στη Ρωσία τη δεκαετία του 1990 με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, το δέντρο όμως της Πρωτοχρονιάς παραμένει από τότε παράδοση. 
Χριστουγεννιάτικο Δέντρο της Ανταρκτικής
Ακόμη και η Ανταρκτική είχε το μερίδιό της στις παραδόσεις των χριστουγεννιάτικων δέντρων - αν και δεν υπάρχουν δέντρα στον Νότιο Πόλο. Το 1946, μέλη του πληρώματος σε μια αποστολή του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ στην Ανταρκτική γιόρτασαν τα Χριστούγεννα στη θάλασσα, δένοντας ένα έλατο από τον Καναδά στον ιστό τους. Πάνω από μισό αιώνα αργότερα, ερευνητές που εδρεύουν στο Σταθμό Amundsen-Scott South Pole των ΗΠΑ δημιούργησαν ένα χριστουγεννιάτικο δέντρο από παλιοσίδερα, γεμάτο με προσαρμοσμένα στολίδια. Παρόλο που η παράδοση συνεχίστηκε για λίγο - με εργάτες να προσθέτουν νέα στολίδια κάθε χρόνο - το Εθνικό Ίδρυμα Επιστημών αναφέρει ότι το δέντρο μεταλλικών θραυσμάτων δεν αποτελεί πλέον μέρος των εορτασμών των Χριστουγέννων στον ερευνητικό σταθμό της Ανταρκτικής.
Χριστουγεννιάτικα καράβια της Ελλάδας
Στην Ελλάδα, οι άνθρωποι διακοσμούσαν κάποτε χριστουγεννιάτικα καράβια και όχι δέντρα προς τιμήν του Αγίου Νικολάου, προστάτη αγίου της χώρας και προστάτη των ναυτικών. Τοποθετούσαν μικρές ξύλινες βάρκες μέσα στα σπίτια τους που συμβόλιζαν την επιστροφή του ναυτικού από τη θάλασσα, αλλά και φωτιζόμενες βάρκες σε δημόσιες πλατείες πόλεων όπως η Θεσσαλονίκη. Στις σύγχρονες μέρες, ωστόσο, το χριστουγεννιάτικο καράβι έχει εκλείψει από το χριστουγεννιάτικα έθιμα. Ωστόσο, σε ορισμένες νησιωτικές κοινότητες το έθιμο αναβιώνει.
Φωτογραφία WASSILIS ASWESTOPOULOS, NURPHOTO/GETTY IMAGES
Το έθιμο του χριστουγεννιάτικου δέντρου εισήχθη στην Ελλάδα επί Βαυαροκρατίας, όταν τα Χριστούγεννα του 1834 στολίστηκε με δέντρο η κατοικία του Όθωνα στο Ναύπλιο και συνεχίστηκε τα επόμενα χρόνια στο παλάτι των Αθηνών. Στις 24 Δεκεμβρίου 1843 στήθηκε για πρώτη φορά χριστουγεννιάτικο δέντρο σε ελληνικό σπίτι και συγκεκριμένα στο αρχοντικό του Ναξιώτη Ιωάννη Παπαρρηγόπουλου, γενικού Προξένου της Ρωσίας στην Αθήνα.
Το έθιμο, σε αντίθεση με την υπόλοιπη Ευρώπη, άργησε να εξαπλωθεί στην χώρα μας. Μόλις την δεκαετία του τριάντα κάποια αστικά σπίτια άρχισαν να στολίζουν χριστουγεννιάτικο δέντρο, ενώ μεταπολεμικά το έθιμο διαδόθηκε ταχύτατα τόσο στις πόλεις όσο και στην ύπαιθρο χώρα.
"Λεηλασίες" δέντρων στη Σκανδιναβία
Από τον 17ο αιώνα, οι σκανδιναβικές οικογένειες έχουν αφιερώσει μια γιορτή για να λεηλατήσουν τα χριστουγεννιάτικα δέντρα τους για γλυκά πριν τα πετάξουν. Στις 13 Ιανουαρίου, γιορτάζεται η Ημέρα του Αγίου Knut από τον Βασιλιά Canute, ο οποίος κυβέρνησε τον 11ο αιώνα. Γιορτάζεται κυρίως στη Σουηδία, την 20η και τελευταία ημέρα των Χριστουγέννων - σε αντίθεση με άλλες χώρες όπου η περίοδος των Χριστουγέννων είναι 12 ημέρες. Για να γιορτάσουν την Ημέρα του St. Knut, οι οικογένειες κρεμούν μπισκότα και άλλες λιχουδιές στα χριστουγεννιάτικα δέντρα τους για να "επιτεθούν" τα παιδιά. Μόλις μια οικογένεια έχει τελειώσει την απογύμνωση του δέντρου των διακοσμήσεών της, οι άνθρωποι τραγουδούν ενώ το πετάνε τελετουργικά έξω από την πόρτα. (Στη Νορβηγία, το δέντρο τεμαχίζεται και ρίχνεται στο τζάκι.) Οι παραδόσεις της Ημέρας του Αγίου Knut έχουν ξεθωριάσει καθώς οι Σουηδοί άρχισαν να κατεβάζουν τα χριστουγεννιάτικα διακοσμητικά τους νωρίτερα, αλλά ο Σουηδός λαογράφος Bengt af Klintberg δήλωσε το 2015, ότι η παράδοση θα συνεχίσει να ζει στα παραδοσιακά ποιήματα και ιστορίες της χώρας.
Φωτογραφία ROBERTO RINALDI, SIME
Μία παράδοση θέλει δίπλα στο δέντρο της Καταλονίας, ένα κορμό με ζωγραφισμένο πρόσωπο (Tió de Nadal), που οι οικογένειες φέρνουν στα σπίτια τους τις εβδομάδες που προηγούνται των Χριστουγέννων. Τα παιδιά φροντίζουν το Tió de Nadal τυλίγοντας το σε μια κουβέρτα και αφήνοντας του φαγητό και νερό τη νύχτα. Την Ημέρα των Χριστουγέννων, χτυπούν τον κορμό με ραβδιά για να προσφέρει δώρα και λιχουδιές. Σύμφωνα με το NPR, η ασυνήθιστη αυτή παράδοση μπορεί να έχει εξελιχθεί από μια ειδωλολατρική τελετουργία στην οποία οι άνθρωποι έβαζαν φωτιά στους κορμούς δέντρων για να ζεσταθούν τον χειμώνα. Ο Cusack λέει ότι μπορεί να σχετίζεται με τον Caganer, έναν χωρικό που παρουσιάζεται να αφοδεύει. Η πραγματική προέλευση του καταλανικού όμως τελετουργικού παραμένει τυλιγμένη στο μυστήριο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου