Ο όρος «φυσική καταστροφή» είναι σχετικά παραπλανητικός, γιατί υποδηλώνει ότι οι καταστροφές είναι ένα «λάθος της φύσης». Στην πραγματικότητα, τα γεγονότα που εκτιμούνται ως καταστροφές δε γίνονται καταστροφές χωρίς τη συμμετοχή του ανθρώπινου παράγοντα, η οποία συνδέεται με την τρωτότητα που δημιουργείται μέσα από την ανθρώπινη δραστηριότητα, πχ. τον τόπο ή τον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος κατασκευάζει μια κατοικία ή μία κρίσιμη υποδομή.
Φυσικά γεγονότα όπως οι τυφώνες, οι πλημμύρες, οι σεισμοί, οι ανεμοστρόβιλοι και άλλα είναι στην πραγματικότητα κίνδυνοι που έχουν τη δυνατότητα να βλάψουν τους ανθρώπους και να καταστρέψουν την ανθρώπινη ιδιοκτησία. Αυτοί οι κίνδυνοι γίνονται καταστροφές μόνο όταν εμφανιστούν σε ευάλωτες κοινωνίες που δεν έχουν / δε βρίσκουν τον τρόπο να αντιμετωπίσουν τους κινδύνους αυτούς.
Ο φυσικός κίνδυνος (natural hazard) είναι μια φυσική διεργασία ή ένα φαινόμενο (πχ. σεισμός, ηφαιστειακή έκρηξη, πλημμύρα, καταιγίδα, ξηρασία, κλπ.) που συμβαίνει στη βιόσφαιρα, το οποίο μπορεί να εξελιχθεί σε καταστροφικό γεγονός και να βλάψει ανθρώπους ή να καταστρέψει ιδιοκτησίες και περιουσιακά στοιχεία.
Το 1992, Ο ΟΗΕ όρισε τις φυσικές καταστροφές ως «σοβαρές διαταραχές στη λειτουργία της κοινωνίας, οι οποίες προκαλούν εκτεταμένες ανθρώπινες, υλικές ή περιβαλλοντικές απώλειες που υπερβαίνουν την ικανότητα της κοινωνίας να τις αντιμετωπίζει με ίδιους πόρους». Ο ΟΗΕ, γνωρίζοντας τη σημασία της ενημέρωσης για την πρόληψη και την αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών, με απόφασή του το Δεκέμβριο του 2009 (ψήφισμα 64/200), καθιέρωσε τη 13η Οκτωβρίου ως τη Διεθνή ημέρα μείωσης των φυσικών καταστροφών. Κατά την ημέρα αυτή, διοργανώνονται δράσεις και διάφορες εκδηλώσεις με στόχο την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών, αναφορικά με την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων από φυσικές καταστροφές.
Μια φυσική καταστροφή είναι ένα φυσικό γεγονός ασυνήθιστου μέγεθος που οι άνθρωποι δεν το αναμένουν και δε μπορούν να το ελέγξουν. Οι φυσικοί κίνδυνοι απειλούν ανθρώπινες ζωές και δραστηριότητες και μπορούν να αλλάξουν για πάντα τον τρόπο ζωής τους.
Κατηγορίες φυσικών καταστροφών
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (World Health Organization) και η παγκόσμια βάση δεδομένων για τις φυσικές καταστροφές EM-DAT (Emergency Events Database) ταξινομούν τις φυσικές καταστροφές στις εξής κατηγορίες:
- Γεωφυσικές, όπως οι σεισμοί, οι ηφαιστειακές εκρήξεις και οι κατολισθήσεις ξηρής μάζας
- Υδρολογικές, όπως οι πλημμύρες και οι κατολισθήσεις υγρής μάζας (πχ. χιονοστιβάδες)
- Μετεωρολογικές, όπως οι θύελλες και οι καταιγίδες
- Κλιματολογικές, όπως οι ακραίες θερμοκρασίες, οι ξηρασίες και οι δασικές πυρκαγιές
- Βιολογικές, όπως επιδημίες, που προκαλούνται από την έκθεση των ζώντων οργανισμών σε παθογόνους μικροοργανισμούς
- Πυρηνικές - Ραδιολογικές
- Χημικές πολεμικές ουσίες (chemical agents ή chemical warfare agents) κατατάσσονται σε πέντε κατηγορίες όλες εκ των οποίων προκαλούν αδρανοποίηση, σοβαρές βλάβες ή θάνατο: (1) Καυστικές ή Φλυκταινογόνες ουσίες, (2) Νευροτοξικές Ουσίες ή Ουσίες Νεύρων, (3) Ασφυξιογόνες ουσίες, (4) Αιμοτοξικές ουσίες, (5) Αδρανοποιητικές ουσίες. Χρησιμοποιούνται σε μορφή αερίου, υγρού ή αερολύματος (αεροζόλ).
Φυσικές καταστροφές
Γεωφυσικές
Σεισμοί
 |
| Εικόνες από το σεισμό της Πάρνηθας στις 7/9/1999 Είχε μέγεθος 5,9 ρίχτερ |
Ο εγκέλαδος χτύπησε την απροστάτευτη πρωτεύουσα στις 14:56:50, αφήνοντας πίσω του 143 νεκρούς, 2.000 τραυματίες - οι 700 πιο σοβαρά-, τουλάχιστον 50.000 άστεγους και περισσότερα από 70.000 κτίρια με ζημιές μικρές ή μεγαλύτερες, με τις τότε εκτιμήσεις για το κόστος των ζημιών να φθάνουν τα 3 δις ευρώ.
Ένας σεισμός είναι το αποτέλεσμα μιας ξαφνικής απελευθέρωσης ενέργειας στο φλοιό της Γης, δημιουργώντας σεισμικά κύματα. Η σεισμική δραστηριότητα μιας περιοχής αναφέρεται στη συχνότητα, τον τύπο και το μέγεθος των σεισμών που έχει βιώσει κατά τη διάρκεια μιας συγκεκριμένης χρονικής περιόδου. Το φαινόμενο αυτό, δεν εκδηλώνει κάποια προειδοποίηση, ενώ μπορούν να προκληθούν μεγάλες υλικές ζημιές και τραυματισμοί, ακόμη και θάνατοι. Σημαντική είναι η παρακολούθηση και η προετοιμασία για μετέπειτα φαινόμενα που μπορεί να ακολουθήσουν, καθώς ο σεισμός ενεργοποιεί και άλλα γεωλογικά φαινόμενα.
Ο Οργανισμός Αντισεισμικής Προστασίας, έχει συντάξει συγκεκριμένα βήματα που θα πρέπει να ακολουθήσουν οι πολίτες ανάλογα με το χώρο όπου βρίσκονται, το χρόνο (πριν ή μετά από μια σεισμική δόνηση) και τα βήματα αυτο-προστασίας σε περίπτωση που προκληθεί επερχόμενο κύμα βαρύτητας (τσουνάμι).
Ηφαίστεια
 |
| Αίτνα το ηφαίστειο που είναι ενεργό τα τελευταία 3000 χρόνια και συχνά βρυχάται πετώντας φωτιά, πάνω από τη Νάπολη |
Το ηφαίστειο είναι ένα άνοιγμα ή μια ρήξη στην επιφάνεια ή στο φλοιό της Γης ή ένα αντικείμενο πλανητικής μάζας, το οποίο επιτρέπει στην καυτή λάβα, την ηφαιστειακή τέφρα και τα αέρια να διαφύγουν από το θάλαμο μάγματος κάτω από την επιφάνεια της γης.
Τα ηφαίστεια παράγουν μεγάλη ποικιλία κινδύνων που μπορούν προκαλέσουν θανάσιμα ατυχήματα στους ανθρώπους και να καταστρέψει περιουσίες σε κοντινή απόσταση, καθώς και εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά.
Υπάρχουν υπεύθυνες υπηρεσίες για την παρακολούθηση της ηφαιστειακής δραστηριότητας και τη ρύθμιση των επιπέδων συναγερμού. Η ανάπτυξη λεπτομερών σχεδίων εκκένωσης στη φάση της πρόληψης και της αντιμετώπισης, παρέχουν οδηγίες προστασίας του πολίτη σε περίπτωση που κατοικούν κοντά σε ηφαιστειογενή περιοχή.
Κατολισθήσεις και καθιζήσεις
Η κατολίσθηση είναι φυσική καταστροφή στην οποία συμβαίνει επικίνδυνη ολίσθηση (κύλιση, γλίστρημα ) των στοιχείων του εδάφους, συμπεριλαμβανομένων βράχων, δέντρων, χώματος και γενικότερα οποιουδήποτε συστατικού μπορεί να παρασυρθεί.
Η καθίζηση αποτελεί το φαινόμενο βύθισης τμήματος της επιφάνειας του εδάφους, σαν αποτέλεσμα της κατακόρυφης μετακίνησης των μαζών του φορτίου, όταν αυτό δεν μπορεί να στηριχθεί κατάλληλα από το έδαφος.
Οι κατολισθήσεις και καθιζήσεις εντείνουν τις συνέπειες των πλημμυρών που μπορεί να προκύψουν λόγω έντονων καιρικών φαινομένων. Οι κατάλληλες οδηγίες που δίνονται αφορούν τις ενέργειες των πολιτών πριν και κατά τη διάρκεια μιας έντονης βροχόπτωσης.
Υδρολογικές – Κλιματολογικές - Μετεωρολογικές
Πλημμύρες και έντονα καιρικά φαινόμενα
 |
| Παρασκευή, 24 Οκτωβρίου 2014, Δυτική Αττική |
Το φυσικό φαινόμενο που επηρεάζει τον καιρό ονομάζεται καιρικό φαινόμενο. Το καιρικό φαινόμενο αποτελεί τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν σε μια περιοχή για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Οι κλιματικές αλλαγές της Γης αποτελούν το σημαντικότερο περιβαλλοντικό πρόβλημα του πλανήτη μας. Οι αλλαγές αυτές, επηρεάζουν τον καιρό και προκαλούν ακραία καιρικά φαινόμενα, αυξάνοντας τον κίνδυνο των πολιτών και της περιουσίας τους. Συνολικά, εκατομμύρια άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους από θύελλες, χιονοπτώσεις, πλημμύρες και υψηλές θερμοκρασίες.
Σήμερα υπάρχουν συστήματα που παρέχουν τις απαραίτητες πληροφορίες για έντονα καιρικά φαινόμενα που αναμένονται να συμβούν σε κάποια χώρα της Ευρώπης και παγκοσμίως, καθώς παρέχουν χρήσιμες πληροφορίες και οδηγίες σε ενδεχόμενη μετακίνηση, οδηγίες προστασίας εφόσον περάσει η κακοκαιρία, καθώς και γενικές δράσεις και συμβουλές.
Δασικές Πυρκαγιές
Η Φωτιά αποτελεί τη διαδικασία ταχείας οξείδωσης ενός υλικού στην εξώθερμη χημική διαδικασία της καύσης, απελευθερώνοντας θερμότητα, φως και διάφορα προϊόντα της αντίδρασης. Στη διαδικασία της καύσης, θα πρέπει να συνυπάρχει η καύσιμη ύλη, το οξυγόνο και η θερμότητα, τρεις κύριοι παράγοντες που αποτελούν το τρίγωνο της πυρκαγιάς.
Το φαινόμενο των δασικών πυρκαγιών, αποτελεί μέρος της οικολογίας των δασικών οικοσυστημάτων της υπαίθρου. Η Ελλάδα πλήττεται συχνά από δασικές πυρκαγιές, οι οποίες αποτελούν μια από τις κύριες αιτίες των γυμνών βουνών της χώρας μας όπως και των χωρών της Μεσογείου. Προκαλούνται συχνά, λόγω της περιοδικής ξηρασίας και της αυξημένης θερμοκρασίας. Για αυτό, κατά τους καλοκαιρινούς μήνες προετοιμάζονται και βρίσκονται σε ετοιμότητα οι κρατικές υπηρεσίες και οι φορείς ώστε να προλάβουν τις καταστροφικές επιπτώσεις των πυρκαγιών.
Οι οδηγίες προστασίας του πολίτη αναφέρουν τις ενέργειες που πρέπει να αποφεύγονται ώστε να μην προκληθούν πυρκαγιές. Τις προφυλάξεις που πρέπει να παίρνουν οι πολίτες όταν κατοικούν κοντά σε μια δασική περιοχή, πως πρέπει να ενεργήσουν εάν προκληθεί μια πύρινη εστία και πως εάν αρχίσει και πλησιάζει την κατοικία τους. Τι πρέπει να κάνουν σε περίπτωση που φτάσει σε πολύ κοντινή απόσταση και πως πρέπει να ενεργήσουν μόλις σβήσει η πυρκαγιά.
Βιολογικές
Οι βιολογικές απειλές αποτελούνται κατά κύριο λόγο από μικροοργανισμούς που προκαλούν ασθένειες όπως βακτήρια και ιούς.
Τα Βακτήρια είναι μονοκύτταροι οργανισμοί οι οποίοι πολλαπλασιάζονται με κυτταρική διαίρεση και μπορούν να προκαλέσουν ασθένεια σε ανθρώπους, ζώα ή φυτά. Παραδείγματα περιλαμβάνουν άνθρακα, χολέρα, πανώλη, τουλαραιμία και πυρετό Q.
Οι Ιοί είναι οι απλούστερες μορφές μικροοργανισμών, οι οποίες δεν έχουν σύστημα για το μεταβολισμό τους. Για να πολλαπλασιαστούν χρειάζονται ζωντανά κύτταρα και δεν μπορούν να ζήσουν εκτός από ένα ξενιστή. Τύποι ιών είναι ο ιός της ευλογιάς, ιοί που προκαλούν αιμορραγικούς πυρετούς (Εμπόλα κ.λπ.). Στην ανθρώπινη ιστορία, συχνά έχουν παρουσιαστεί επιδημίες.
Η επιδημία είναι το ξέσπασμα μιας μεταδοτικής ασθένειας που εξαπλώνεται με γρήγορο ρυθμό μέσα σε ένα ανθρώπινο πληθυσμό. Όταν η εξάπλωση της ασθένειας είναι παγκόσμια, η επιδημία μετατρέπεται σε πανδημία. Έχουν υπάρξει πολλές επιδημίες και πανδημίες σε όλη τη διάρκεια της Ιστορίας. Τα τελευταία εκατό χρόνια οι πιο σημαντικές πανδημίες ήταν:Οι Ιοί είναι οι απλούστερες μορφές μικροοργανισμών, οι οποίες δεν έχουν σύστημα για το μεταβολισμό τους. Για να πολλαπλασιαστούν χρειάζονται ζωντανά κύτταρα και δεν μπορούν να ζήσουν εκτός από ένα ξενιστή. Τύποι ιών είναι ο ιός της ευλογιάς, ιοί που προκαλούν αιμορραγικούς πυρετούς (Εμπόλα κ.λπ.). Στην ανθρώπινη ιστορία, συχνά έχουν παρουσιαστεί επιδημίες.
- Η πανδημία Ισπανικής γρίπης του 1918 που στοίχισε τη ζωή 50 εκατομμυρίων ανθρώπων παγκοσμίως,
- Η πανδημία Ασιατικής γρίπης του 1957 - 1958, η οποία σκότωσε πάνω από ένα εκατομμύριο ανθρώπους,
- Η πανδημία γρίπης του Χονγκ Κονγκ το 1968 - 1969,
- Η πανδημία SAR του 2002 - 2003,
- Η επιδημία του AIDS, που άρχισε το 1981.
- Η Πανδημία γρίπης του 2009 - 2010, γνωστή ως Γρίπη Η1Ν1 ή Νέα Γρίπη (αρχικά ως γρίπη των χοίρων), η οποία έχει εμφανίσει κάποια ξεσπάσματα έως και το 2016. Η επικρατέστερη λαϊκή ονομασία είναι γρίπη των χοίρων, αλλά οι περισσότερες κυβερνήσεις δεν συμφωνούν, γιατί μια τέτοια ονομασία ίσως να κατέστρεφε την εμπιστοσύνη των καταναλωτών στο χοιρινό κρέας με άσχημες επιπτώσεις για την κτηνοτροφική βιομηχανία.
- Η Φυματίωση XDR (Extensively drug-resistant), μία μορφή φυματίωσης που είναι ιδιαίτερα ανθεκτική στην θεραπεία φαρμάκων,
- Η Ελονοσία, η οποία σκοτώνει 1,5 εκατομμύριο ανθρώπους το χρόνο,
- Η ασθένεια Έμπολα (Αιμοραγικός πυρετός Ebola), που έχει στοιχίσει τις ζωές εκατοντάδων ανθρώπων στην Αφρική σε διάφορα κατά καιρούς ξεσπάσματα.
Οι Τοξίνες είναι τοξικές ουσίες φυσικής προέλευσης οι οποίες παράγονται από ζώο, φυτό ή μικρόβιο. Διαφέρουν από τις χημικές ουσίες στο ότι δεν παρασκευάζονται από τον άνθρωπο. Παραδείγματα είναι η ρισίνη και οι μυκοτοξίνες.
Πυρηνικές
Πυρηνικές
Η δημιουργία καταφύγιων αποσκοπεί στην προστασία από εκρήξεις πυρηνικής ενέργειας και αποτελείται από σκυρόδεμα μεγάλου πάχους και άλλων ανθεκτικών υλικών.
Οι μεγαλύτερες απειλές από μια πυρηνική επίθεση είναι οι επιπτώσεις από τις εκρήξεις, τις πυρκαγιές και την ακτινοβολία.
Οι χημικές ουσίες (chemical agents ή chemical warfare agents) κατατάσσονται σε πέντε κατηγορίες όλες εκ των οποίων προκαλούν αδρανοποίηση, σοβαρές βλάβες ή θάνατο:
- Καυστικές ή Φλυκταινογόνες ουσίες
- Νευροτοξικές Ουσίες ή Ουσίες Νεύρων
- Ασφυξιογόνες ουσίες
- Αιμοτοξικές ουσίες
- Αδρανοποιητικές ουσίες
Χρησιμοποιούνται σε μορφή αερίου, υγρού ή αερολύματος (αεροζόλ).
Οι Νευροτοξικές Ουσίες ή Ουσίες Νεύρων (Nerve agents) επιδρούν στο κεντρικό νευρικό σύστημα (ΚΝΣ). Είναι οργανοφωσφορικές ενώσεις χημικώς συναφείς με τα φυτοφάρμακα αλλά πολύ πιο τοξικές και έχουν την ιδιότητα να διαπερνούν το δέρμα χωρίς να επιδρούν σε αυτό. Συνήθως η έκθεση γίνεται μέσω επαφής με υγρό (δέρμα και οφθαλμοί) και ατμούς. Τρία σαφή συμπτώματα που συνδέονται με τις νευροτοξικές ουσίες είναι: σμίκρυνση της κόρης του οφθαλμού, πολύ ισχυρός πονοκέφαλος και ισχυρό σφίξιμο στο στήθος. Παραδείγματα νευροτοξικών ουσιών είναι το σαρίν, σομάν, ταμπούν και VX. Ανάλογα με την έκθεσης και τη συγκέντρωση της ουσίας υπάρχει διαφοροποίηση στα συμπτώματα και στο χρόνο εμφάνισής τους. Έκθεση σε ατμούς: συμπτώματα μετά από δευτερόλεπτα έως αρκετά λεπτά. Έκθεση μέσω του δέρματος: συμπτώματα μετά από λεπτά έως αρκετές ώρες (έως και 18 ώρες και τότε τα συμπτώματα δεν είναι συνήθως θανατηφόρα).
Οι Ασφυξιογόνες Ουσίες (Choking Agents) προκαλούν φυσική βλάβη στους πνεύμονες. Η έκθεση γίνεται με εισπνοή. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις οι πνεύμονες γεμίζουν με υγρό γεγονός το οποίο μπορεί οδηγήσει σε ασφυξία που προσομοιάζει πνιγμό. Ο θάνατος προκαλείται από την έλλειψη οξυγόνου. Τυπικά παραδείγματα είναι το χλώριο και το φωσγένιο.
Αντίδοτο είναι κάθε χημική ουσία της οποίας η δράση είναι αντίθετη με τη δράση των χημικών παραγόντων. Σαν αποτέλεσμα όταν δοθεί στο άτομο που έχει εκτεθεί τότε περιορίζεται ή εξαφανίζεται η βλάβη που έχει προκληθεί. Δεν υπάρχουν αντίδοτα για όλους τους χημικούς παράγοντες.
Υπεύθυνος φορέας για την προστασία από τους παραπάνω κινδύνους είναι η Πολιτική Προστασία. Συγκεκριμένα η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας έχει ως γενική αποστολή (Αρ. 1, ΠΔ 151/2004):
Τη μελέτη, το σχεδιασμό, την οργάνωση και το συντονισμό της δράσης για την πρόληψη και αντιμετώπιση των φυσικών, τεχνολογικών και λοιπών καταστροφών ή καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, καθώς και την ενημέρωση του κοινού για τα ζητήματα αυτά.
Την προετοιμασία, κινητοποίηση και συντονισμό δράσης του δυναμικού και των μέσων πολιτικής προστασίας της χώρας για την αντιμετώπιση πιθανών κάθε μορφής καταστροφών στο πλαίσιο του υφιστάμενου σχετικού σχεδιασμού ανά κατηγορία κινδύνου.
Την αξιοποίηση των διαθέσιμων επιστημονικών στοιχείων και πληροφοριών για την κινητοποίηση του δυναμικού και των μέσων πολιτικής προστασίας της χώρας, εν όψει απειλούμενου κινδύνου καταστροφών.
Τον συντονισμό του έργου και των δράσεων αντιμετώπισης των καταστροφών κατά την εκδήλωση των φαινομένων, καθώς και το έργο αποκατάστασης των προκαλούμενων ζημιών.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου