Νοικοκυριό και οικογένεια

Νοικοκυριό είναι σύμφωνα με την οικονομική επιστήμη ένας κοινωνικός θεσμός ή πιο απλά μια κοινωνική ομάδα.

Γενικά η λειτουργία της οικονομίας ενός κράτους βασίζεται στους πολίτες του και στις συνήθειες τους. Οι πολίτες λοιπόν μιας χώρας συνήθως είναι οργανωμένοι σε συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες.

Η πιο σημαντική από αυτές τις ομάδες είναι η οικογένεια ή αλλιώς νοικοκυριό. Άλλες τέτοιες ομάδες είναι πχ και οι επιχειρήσεις, οι οργανισμοί ή ακόμη και το ίδιο το κράτος.

Στην ουσία λοιπόν η έννοια του νοικοκυριού ταυτίζεται με την έννοια της οικογένειας, δηλαδή με ένα σύνολο ατόμων που ζουν μαζί. Ένα νοικοκυριό όμως, μπορεί να αποτελείται και μόνο από ένα άτομο το οποίο ζει μόνο του.

Γενικά πάντως σε ένα νοικοκυριό τα μέλη του αποφασίζουν από κοινού το τι θα κάνουν σχετικά με τα οικονομικά θέματα που το απασχολούν και φορολογούνται συνήθως από κοινού.

Επίσης τα νοικοκυριά έχουν εισοδήματα (πχ από μισθούς και εργασία γενικότερα, από ενοίκια σπιτιών, από καταθέσεις κλπ). Εκτός όμως από έσοδα, έχουν και έξοδα, άρα πρέπει να αποφασίσουν τι ποσά θα ξοδέψουν για καταναλωτικά αγαθά, τι θα αποταμιεύσουν κλπ.

Διάκριση οικογένειας νοικοκυριού

Νοικοκυριό θεωρείται: 

α. Δύο ή περισσότερα άτομα που διαμένουν μαζί, προμηθεύονται από κοινού τα απαραίτητα για τη συντήρησή τους και τρώγουν, κατά κανόνα, μαζί (πολυπρόσωπο νοικοκυριό). Η ομάδα του πολυπρόσωπου αυτού νοικοκυριού μπορεί να αποτελείται μόνο από συγγενή άτομα ή μόνο από μη συγγενή άτομα ή, τέλος, από συνδυασμό και των δύο περιπτώσεων. 

β. Κάθε άτομο που μένει μόνο του σε μια χωριστή κατοικία ή διαμένει μαζί με άλλα άτομα σε μια κατοικία, αλλά δε συνδέεται μαζί τους, δηλαδή δεν τρώει μαζί με αυτούς, ώστε να αποτελέσει μέλος του νοικοκυριού τους (μονοπρόσωπο νοικοκυριό). 

Στο νοικοκυριό περιλαμβάνονται οι οικότροφοι και οι υπηρέτες, που τρων μαζί με τα άλλα μέλη του νοικοκυριού, χρησιμοποιούν όλες τις ανέσεις του νοικοκυριού και εξαρτώνται από αυτό. 

 Μέλη του νοικοκυριού θεωρούνται τα συγγενή με τον υπεύθυνο του νοικοκυριού άτομα, τα οποία μένουν στην ίδια κατοικία, έστω και αν εξαιτίας της εργασίας τους δεν τρώνε κάθε μέρα μαζί με τα υπόλοιπα μέλη του νοικοκυριού.Τα πρόσωπα που δεν έχουν συγγένεια με τον υπεύθυνο του νοικοκυριού, αλλά διαμένουν στην ίδια κατοικία με αυτόν, θεωρούνται ως μέλη αυτού, αν τρώνε τουλάχιστον μία φορά την ημέρα μαζί με τα υπόλοιπα μέλη του νοικοκυριού. 

Σύμφωνα με τα παραπάνω, το νοικοκυριό δεν ταυτίζεται πάντοτε με την έννοια της οικογένειας. Το νοικοκυριό το απαρτίζουν άτομα, που μένουν μαζί, φροντίζουν από κοινού για τη συντήρησή τους και τρώνε κατά κανόνα μαζί. 

Την οικογένεια, όμως, την απαρτίζουν άτομα που συνδέονται μεταξύ τους μόνο με συγγένεια. Ένας μαθητής που μένει σε άλλη πόλη για σπουδές είναι μέλος της οικογένειάς του, αλλά δεν αποτελεί ένα νοικοκυριό με αυτήν. Ένας οικογενειάρχης που εργάζεται μακριά από την οικογένειά του και αν ακόμα επανέρχεται τα Σαββατοκύριακα σε αυτήν, είναι βέβαια μέλος της οικογένειάς του, όχι όμως και του νοικοκυριού, το οποίο απαρτίζει η υπόλοιπη οικογένειά του, γιατί σύμφωνα με τον ορισμό του νοικοκυριού δε μένει μαζί και ούτε τρώει συνήθως μαζί με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς του. Ο οικογενειάρχης αυτός, καθώς και ο μαθητής, αποτελούν άλλο ξεχωριστό νοικοκυριό. 

Προσωρινώς φιλοξενούμενα θεωρούνται τα άτομα τα οποία για λίγο χρονικό διάστημα φιλοξενούνται σ΄ ένα νοικοκυριό. Αν σε ένα νοικοκυριό υπάρχουν περισσότεροι από 5 οικότροφοι, θεωρείται ότι στο νοικοκυριό αυτό υπάρχει χωριστό οικοτροφείο-πανσιόν, οι δε ένοικοι του θεωρούνται χωριστά μονοπρόσωπα νοικοκυριά, αν είναι άτομα μονά, ή πολυπρόσωπα νοικοκυριά, αν είναι οικογένειες. Υπεύθυνος νοικοκυριού είναι το άτομο εκείνο, που είναι μέλος του νοικοκυριού και αναγνωρίζεται από τα υπόλοιπα μέλη ως υπεύθυνος, επειδή παίρνει τις σημαντικές αποφάσεις, που το αφορούν. Πυρηνική οικογένεια θεωρείται η ύπαρξη δύο ή περισσοτέρων ατόμων μέσα στο ιδιωτικό ή συλλογικό νοικοκυριό, τα οποία σχετίζονται ως σύζυγοι, ως συμβιούντες σύντροφοι ή ως γονέας και παιδί. Έτσι, η πυρηνική οικογένεια περιλαμβάνει ένα ζεύγος χωρίς παιδιά ή ζεύγος με ένα ή περισσότερα παιδιά ή ένα μόνο γονέα με ένα ή περισσότερα παιδιά. Παιδί θεωρείται ένα οποιοδήποτε άτομο χωρίς σύντροφο και παιδί, το οποίο έχει συνήθη κατοικία στο νοικοκυριό του ενός τουλάχιστον από τους γονείς. Στα παιδιά, επίσης, περιλαμβάνονται οι προγονοί και τα υιοθετημένα παιδιά, αλλά όχι τα ψυχοπαίδια. Ο όρος ζευγάρι περιλαμβάνει τα παντρεμένα ζευγάρια και τα ζευγάρια που συμβιούν. Δύο άτομα θεωρείται ότι συμβιούν όταν έχουν συνήθη κατοικία το ίδιο νοικοκυριό, δεν είναι παντρεμένα μεταξύ τους και αναφέρουν ότι έχουν μια σχέση όμοια της έγγαμης. Ένα νοικοκυριό τριών γενεών αποτελείται από δύο ή περισσότερες ξεχωριστές πυρηνικές οικογένειες ή μια πυρηνική οικογένεια και το/τα μέλος-η μιας άλλης οικογένειας. Μια γυναίκα η οποία ζει σε ένα νοικοκυριό με το/τα παιδί/-ά της, θεωρείται ότι είναι πυρηνική οικογένεια με το παιδί/-ά, ακόμη και αν αυτή δεν είναι ποτέ παντρεμένη και αν ακόμη αυτή ζει στο ίδιο νοικοκυριό με τους γονείς της. 

Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση του άνδρα ο οποίος ζει στο νοικοκυριό με το /τα παιδί/-ά του. Έτσι οι δύο νεότερες γενεές αποτελούν μία πυρηνική οικογένεια.

Πηγή: http://www.statistics.gr/documents