Παγκόσμια Ημέρα κατά της Παχυσαρκίας

Η Παγκόσμια Ημέρα Παχυσαρκίας «γιορτάζεται» στις 24 Οκτωβρίου. Πρόκειται για μια από τις πιο επικίνδυνες και σοβαρές ασθένειες του 21ου αιώνα, η οποία έχει πλέον αποκτήσει διαστάσεις επιδημίας, καθώς ένας στους δύο Ευρωπαίους είναι υπέρβαρος, ενώ σχεδόν ένας στους τρεις είναι παχύσαρκος!

Η υπερβολική αύξηση του λιπώδους ιστού στο σώμα έχει ανακηρυχτεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) ως χρόνια πάθηση από το 1948, καθώς το αυξημένο βάρος είναι αίτιο πολλών χρόνιων ασθενειών όπως καρδιαγγειακών παθήσεων, διαβήτη, σκελετικών παθήσεων, καρκίνων (όπως μήτρας, μαστού, παχέος εντέρου) και άλλων, ενώ θεωρείται ότι ευθύνεται για το 1/5 των θανάτων παγκοσμίως.

Σύμφωνα με τον ΠΟΥ ο βαθμός παχυσαρκίας προσδιορίζεται με το Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ). Συγκεκριμένα, είναι το πηλίκο που προκύπτει αν διαιρέσουμε το βάρος (σε κιλά) με το τετράγωνο του ύψους (σε μέτρα).

Τα στοιχεία δείχνουν πώς παγκοσμίως περίπου 1,6 δισεκατομμύριο άνθρωποι άνω των 15 ετών είναι υπέρβαροι και τουλάχιστον 400 εκατομμύρια είναι παχύσαρκοι, ενώ τουλάχιστον 20 εκατομμύρια παιδιά εκτιμάται ότι είναι υπέρβαρα!

Σοκαριστικά στοιχεία στην Ελλάδα

Σοκαριστικά είναι τα ευρήματα έρευνας που έγιναν σε 150 σχολεία της χώρας μας, σύμφωνα με τα οποία τα περιττά κιλά εμφανίζονται και σε 10χρονα. Άλλωστε, η Ελλάδα θεωρείται πλέον από τις χώρες της Ευρώπης με τα υψηλότερα ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας.

Εκτός από τους ανήλικους υψηλά ποσοστά εμφανίζονται και στους ενήλικες. Το 22,5% του πληθυσμού (18,2% των γυναικών και 26% των ανδρών) είναι παχύσαρκοι και 35,2% (30% των γυναικών και περισσότερο από το 40% των ανδρών) είναι υπέρβαροι.
Παχυσαρκία

Ορισμός
Παχυσαρκία είναι κλινική κατάσταση στην οποία η υπερβολική αποθήκευση λίπους μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες για την υγεία του ατόμου. Σύμφωνα με το Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) ως παχύσαρκοι χαρακτηρίζονται τα άτομα με ΔΜΣ μεγαλύτερο από 30. Κατά μέσο όρο, οι παχύσαρκοι άνθρωποι έχουν μεγαλύτερη δαπάνη ενέργειας από λεπτότερους, λόγω της ενέργειας που απαιτείται για να διατηρηθεί μια αυξημένη μάζα σώματος.

Αιτιολογία
Το πάχος βασίζεται στη λειτουργία του ερπετικού εγκεφάλου, στο ένστικτο της αυτοσυντήρησης, Ο ερπετικός εγκέφαλος, όταν αισθάνεται κίνδυνο, μπαίνει στη διαδικασία φυγής ή επίθεσης (flight or fight). Τότε παύει να μεταβολίζει την τροφή, αλλά την αποθηκεύει σε λίπος και τρώει όσο το δυνατό περισσότερο για να έχει περισσότερη ενέργεια για να ξεπεράσει τον κίνδυνο.

Ο υποθυρεοειδισμός είναι η πρώτη αιτία που πάνω από το 50% των γυναικών έχουν βάρος παραπάνω από το κανονικό
Τα γονίδιά
Το χρόνιο συναισθηματικό στρες διεγείρει τον εγκέφαλο, ο οποίος εκκρίνει ορμόνες, που με τη σειρά τους δημιουργούν βάρος γύρω από την κοιλιά, κάτι πολύ βλαβερό για την υγεία μας.

Πότε κάποιος θεωρείται υπέρβαρος, παχύσαρκος, και πότε χρίζει ιατρικής βοήθειας;

Σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, ο προσδιορισμός της παχυσαρκίας γίνεται μέσω του Δείκτη Μάζας Σώματος, ο οποίος προκύπτει αν διαιρέσουμε το σωματικό βάρος (σε κιλά) με το τετράγωνο του ύψους (σε μέτρα).

Το αποτέλεσμα αυτού του κλάσματος καθορίζει την κατάσταση του ενήλικα αν είναι δηλαδή από ελλιποβαρής μέχρι παχύσαρκος όπως αναφέρει η εικόνα παρακάτω:

Θεραπεία

Η θεραπεία της παχυσαρκίας δεν είναι ούτε εύκολη ούτε απλή. Και φυσικά δεν σημαίνει απλά και μόνο τη λήψη ενός φαρμάκου.

Η σωστή θεραπευτική αντιμετώπιση συνεπάγεται τη συμμετοχή διαιτολόγου, ψυχολόγου, παθολόγου και πολύ συχνά και χειρούργου.

Για τη σωστή θεραπεία απαιτείται:

α. Ψυχολογική υποστήριξη

β. Δίαιτα και τροποποίηση της συμπεριφοράς

Είναι σημαντικό να ενθαρρύνουμε, να δείχνουμε κατανόηση και υποστήριξη στους ασθενείς, ώστε να ενισχύεται η συμμόρφωση τους. Άλλες χρήσιμες τεχνικές τροποποίησης της συμπεριφοράς περιλαμβάνουν τον αυτοέλεγχο (στρατηγικές αντιμετώπισης, τεχνικές χαλάρωσης, φαρμακευτική θεραπεία), λύση των προβλημάτων (αντιμετώπιση της έντονης πείνας), τεχνικές ενίσχυσης (ικανοποίηση από την επίτευξη των στόχων), επανακαθορισμός στόχων (αλλαγή των μη ρεαλιστικών στόχων και βελτίωση της εικόνας του ατόμου) και κοινωνική υποστήριξη (θετική ενίσχυση).

γ. Φαρμακευτική αγωγή

Η φαρμακευτική αγωγή της παχυσαρκίας θα πρέπει να αποτελεί το δεύτερο βήμα για την αντιμετώπισή της. Το παχύσαρκο άτομο θα πρέπει να καταφεύγει σε χρήση φαρμάκων μόνο όταν η διαιτολογική αντιμετώπιση έχει αποδεδειγμένα αποτύχει στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας. Η χρήση των φαρμάκων, για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας συνδυάζεται με πληθώρα ανεπιθύμητων ενεργειών.

Θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι η χρήση φαρμάκων κατά της παχυσαρκίας δεν απαλλάσσει το παχύσαρκο άτομο από την ανάγκη να υποβληθεί σε δίαιτα και σωματική άσκηση. Απλά βοηθάει περισσότερο στην απώλεια βάρους αλλά και στην αποφυγή υποτροπής.

Αρχές της φαρμακευτικής θεραπείας

Απώλεια βάρους: Τα οφέλη από τη χρήση των φαρμάκων κατά της παχυσαρκίας εξαρτώνται από την επίδραση που έχουν στο σωματικό λίπος και το σωματικό βάρος. Τα δύο τρίτα των ασθενών μπορούν να επιτύχουν απώλεια της τάξης του 5 - 10% μέσα σε τρεις έως έξι μήνες με την τροποποίηση του τρόπου ζωής και τη φαρμακευτική αγωγή. Απώλεια βάρους μικρότερη από 1 - 2 kg ύστερα από έξι εβδομάδες υποδηλώνει ανεπαρκή ανταπόκριση, εκτός από τις περιπτώσεις των ασθενών που είχαν ήδη χάσει βάρος με δίαιτα και άσκηση καθώς και εκείνων που πάσχουν από διαβήτη τύπου.

Διατήρηση του βάρους: Οι περισσότεροι ασθενείς που χάνουν βάρος το αποκτούν ξανά. Τα φάρμακα αποτελούν τη λογική θεραπευτική αγωγή όχι μόνο για την πρόκληση απώλειας του βάρους αλλά και για τη μακροχρόνια διατήρηση της απώλειας αυτής. Ένας εύλογος μακροχρόνιος στόχος είναι ο περιορισμός της επανάκτησης βάρους - για παράδειγμα, σε επίπεδα κάτω από το μέσο όρο του ποσοστού επανάκτησης (1-2 kg ετησίως για τα παχύσαρκα άτομα).

Συμπτώματα και παράγοντες κινδύνου: Οι ασθενείς θα πρέπει να εμφανίζουν βελτιώσεις της υγείας τους σε βάθος χρόνου, οι οποίες θα αποτελούν είτε συνέπειες του ελέγχου του βάρους ή της δράσης ιδιαίτερων μηχανισμών των φαρμάκων.

Διάρκεια της θεραπείας: Είναι λογικό να συνεχίζεται η χρήση ενός φαρμάκου όσο αυτό είναι δραστικό· αν το φάρμακο έχει δράση, η διακοπή του θα οδηγήσει σε νέα αύξηση του βάρους. Τα σύγχρονα κριτήρια έγκρισης των φαρμάκων περιορίζουν ακόμη τη διάρκεια της θεραπευτικής αγωγής σε ένα με δύο χρόνια, παρόλο που για ορισμένα φάρμακα οι μελέτες δείχνουν συνεχιζόμενα ευεργετικά αποτελέσματα. Η θεραπεία, όμως, για διάστημα μεγαλύτερο από αυτά τα χρονικά όρια μπορεί ακόμη να θεωρηθεί «πέραν των ορίων της αδείας κυκλοφορίας» και για το λόγο αυτό θα πρέπει να γίνεται η κατάλληλη εκτίμηση και παρακολούθηση των ασθενών.

Ανεπιθύμητες ενέργειες και ασφάλεια: Όπως συμβαίνει και με όλες τις άλλες παθήσεις, οι ασθενείς θα πρέπει να εξετάζονται περιοδικά, ώστε να εκτιμώνται τα οφέλη και να εντοπίζονται οι ανεπιθύμητες ενέργειες. Υπάρχουν περιορισμένες πληροφορίες που αφορούν στην ασφάλεια και τη δραστικότητα των φαρμάκων για χρήση σε ηλικιωμένα άτομα, παιδιά και εφήβους. Οι έγκυες γυναίκες καθώς και εκείνες που θηλάζουν δεν θα πρέπει να λαμβάνουν φάρμακα κατά της παχυσαρκίας.

δ. Χειρουργική επέμβαση

Η χειρουργική επέμβαση συνιστάται σε περιπτώσεις όπου έχουν αποτύχει όλες οι άλλες θεραπευτικές προσπάθειες. Η χειρουργική επέμβαση, όταν γίνεται στην κατάλληλη στιγμή και μετά από λεπτομερή μελέτη της περιπτώσεως, μπορεί να οδηγήσει σε μόνιμη θεραπεία, με σημαντική απώλεια σωματικού βάρους. 

Έχει ιδιαίτερη σημασία να τονιστεί ότι η χειρουργική κατά της παχυσαρκίας, δεν ανήκει στην κατηγορία των «κοσμητικών» επεμβάσεων όπως η λιποαναρρόφηση και δεν θα πρέπει να γίνεται μόνο για αισθητικούς λόγους. Στόχος της είναι η βελτίωση της υγείας, η θεραπεία των νοσημάτων που συνδέονται με την παχυσαρκία (υπέρταση, υπερλιπιδαιμία, διαβήτης, υπνοαπνοϊκό σύνδρομο, αρθρίτιδα) και η ανακούφιση των ψυχικών και κοινωνικών επιπτώσεων της παχυσαρκίας. 

Οι χειρουργικές επεμβάσεις κατά της παχυσαρκίας διακρίνονται ανάλογα με τον τρόπο που λειτουργούν σε δύο κύριες κατηγορίες:

1. Επεμβάσεις που περιορίζουν τη χωρητικότητα του στομάχου.

2. Επεμβάσεις που δημιουργούν δυσαπορρόφηση

Ενδείξεις της χειρουργικής κατά της παχυσαρκίας

Η απόφαση για χειρουργική θεραπεία λαμβάνεται όταν η παχυσαρκία είναι σοβαρή (ΔΣΒ > 40), επίμονη (περισσότερο από 5 χρόνια) και εφ’ όσον οι συντηρητικές παρεμβάσεις (δίαιτες, φάρμακα κλπ) δεν αποδίδουν. Μερικές φορές η χειρουργική ενδείκνυται και σε λιγότερο σοβαρές μορφές παχυσαρκίας (ΔΣΒ > 35) με την προϋπόθεση ότι συνυπάρχουν παθήσεις που εγκυμονούν κινδύνους για την υγεία και αναμένεται ότι η απώλεια βάρους θα επιφέρει σημαντική ωφέλεια. Τέτοιες παθήσεις είναι ο διαβήτης, η υπέρταση, η στεφανιαία νόσος, υπερλιπιδαιμίες, υπνοαπνοϊκό σύνδρομο κ.ά. Στις περιπτώσεις αυτές η απόφαση πρέπει να λαμβάνεται μόνο όταν τα αναμενόμενα οφέλη υπερτερούν των κινδύνων μίας χειρουργικής επέμβασης.

Αντενδείξεις της χειρουργικής κατά της παχυσαρκίας

Απόλυτες αντενδείξεις για χειρουργική αποτελούν οι παθολογικές μορφές παχυσαρκίας (υποθυρεοειδισμός, σύνδρομο Cushing, σύνδρομο Prader-Willi κλπ), η σοβαρή ψυχασθένεια, η εξάρτηση από αλκοόλ και τοξικές ουσίες και η συνύπαρξη σοβαρών παθήσεων που δημιουργούν σημαντικό χειρουργικό κίνδυνο ή αυξάνουν την πιθανότητα μετεγχειρητικών επιπλοκών. Στις σχετικές αντενδείξεις της χειρουργικής θα πρέπει επίσης να αναφέρουμε την ηλικία (κάτω των 18 και άνω των 65), την κακή φυσική κατάσταση και το χαμηλό επίπεδο επικοινωνίας και συνεργασίας με τον ιατρό

Επιπλοκές

Η σοβαρή παχυσαρκία ενέχει κινδύνους για την υγεία καθώς παρουσιάζει επιπλοκές. Η συσσώρευση λίπους γύρω από την κοιλιά, η οποία παρατηρείται συνήθως στους άνδρες, προκαλεί πολύ συχνά εμφάνιση καρδιαγγειακών παθήσεων, όπως αρτηριακή υπέρταση, στεφανιαία νόσο, αρτηριοσκλήρυνση κλπ. Αντίθετα, η συσσώρευση λίπους στους μηρούς και τους γλουτούς, η οποία παρατηρείται συνήθως στις γυναίκες, προκαλεί κυρίως αγγειακά προβλήματα από τα κάτω άκρα, όπως φλεβική ανεπάρκεια κάτω άκρων (κιρσούς) κλπ.

Παρακάτω φαίνονται οι κυριότερες επιπλοκές της παχυσαρκίας.

• Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, 61%
• Καρκίνος ενδομητρίου, 34%
• Χολολιθίαση, 30%
• Οστεοαρθρίτιδα, 24%
• Αρτηριακή υπέρταση, 17%
• Στεφανιαία νόσος, 17%
• Καρκίνος μαστού, 11%
• Καρκίνος παχέως εντέρου, 11%

Επιπλοκές από τη μη ελεγχόμενη απώλεια βάρους:

Στην καρδιά και τα αγγεία:

α. αρρυθμίες

β. υπόταση

γ. μυοκαρδιοπάθειες

Στο αιμοποιητικό σύστημα:

α. σιδηροπενική αναιμία

β. σπάνια μεγαλοβλαστική αναιμία

Στο γαστρεντερικό σύστημα:

α. εκκολπομάτωση παχέως εντέρου

β. χολολιθίαση

γ. δυσκοιλιότητα και αποτέλεσμα αυτής ραγάδες πρωκτού - αιμορροΐδες

δ. βλάβες ηπατικού κυττάρου

ε. οισοφαγίτιδες ατροφικού τύπου

Στο ενδοκρινικό σύστημα:

α. αμηνόρροια

β. υπογεννητισμός στους άνδρες

γ. μείωση των επιπέδων της τριιωδοθυρονίνης

Στο Νευρικό σύστημα:

α. κατάθλιψη

β. ψυχογενής ανορεξία

γ. μονονευρίτιδες και πολυνευρίτιδες

Στο Μυϊκό σύστημα:

α. απώλεια μυϊκού ιστού

β. κήλες, διαφραγματοκήλη

Στα οστά και τις αρθρώσεις:

α. ουρική αρθρίτιδα

β. οστεοπόρωση και οστεομαλακία

γ. καθυστέρηση ανάπτυξης

Στο δέρμα και το τριχωτό κεφαλής:

α. τριχόπτωση

β. χαλάρωση δέρματος και υποδόριου ιστού

γ. ραγάδες δέρματος

Πρόληψη

Οι διατροφικοί χειρισμοί συνιστούν το σημαντικότερο μέρος της προσπάθειας απώλειας βάρους, καθώς περιλαμβάνουν εκτός από διαιτολόγιο χαμηλής ενεργειακής πρόσληψης και συμβουλές για τους κανόνες διατροφής (π.χ. αριθμός γευμάτων, μέγεθος γευμάτων, συχνότητα γευμάτων, κλπ):

• Τρώτε πάντοτε καθιστοί στο τραπέζι 
• Τρώτε πρωινό κάθε μέρα 
• Τρώτε σε ατμόσφαιρα ηρεμίας και συντροφικότητας 
• Τρώτε αργά. Μην καταβροχθίζετε γρήγορα τα γεύματα σας 
• Αποφεύγετε να βλέπετε τηλεόραση ταυτόχρονα με τα γεύματα 
• Οργανώστε τα γεύματα ανά τακτά σταθερά διαστήματα 
• Προτιμάτε τρόπους μαγειρέματος χωρίς πολλά λιπαρά 
• Αποφεύγετε τα πολλά αεριούχα αναψυκτικά 
• Τρώτε «μεσογειακά», δηλαδή προτιμάτε λαδερά φαγητά, λαχανικά, όσπρια, σούπες, ψωμί 
• Προετοιμάζετε το κολατσιό των παιδιών στο σχολείο από το σπίτι ώστε να αποφεύγουν τα «έτοιμα» παρασκευάσματα του κυλικείου 
• Τρώτε συχνά ψάρι 
• Τρώτε άφθονα φρέσκα λαχανικά, κυρίως εποχής 
• Τρώτε φρούτα είναι σύμμαχοι της υγείας 
• Προτιμάτε το ψωμί ολικής άλεσης στα γεύματά σας 
• Πίνετε πολύ νερό κάθε μέρα 
• Αποφεύγετε τα σκληρά ποτά (λικέρ, κοκτέιλ), καταναλώνετε με μέτρο το κρασί 
• Αποφεύγετε τη ζάχαρη και όλα τα προϊόντα που την περιέχουν 
• Προτιμάτε το ελαιόλαδο στα φαγητά σας, κατά προτίμηση ωμό 

Πηγή: www.healthtimes.gr/paidi