Ο Χειμώνας

Τι καλά που ’ναι στο σπίτι μας τώρα που όξω πέφτει χιόνι! 

Το μπερντέ παραμερίζοντας, τ’ άσπρο βλέπω εκεί σεντόνι 

να σκεπάζει όλα τα πράγματα: δρόμους, σπίτια, δέντρα, φύλλα. 

Πόσο βλέπω μ’ ευχαρίστηση μαζεμένη τόση ασπρίλα! 

Καρυωτάκης - "Χιόνι"

Ο χειμώνας είναι μία από τις 4 εποχές της εύκρατης ζώνης. Αστρονομικά, ξεκινά με το χειμερινό ηλιοστάσιο στις 21 Δεκεμβρίου στο Βόρειο Ημισφαίριο και τελειώνει κατά την εαρινή ισημερία στις 21 Μαρτίου. Πρόκειται για την ψυχρότερη εποχή του έτους η οποία έπεται του φθινοπώρου και προηγείται της ανοίξεως. Το ψυχρότερο διάστημα του ξεκινά λίγες εβδομάδες μετά το ηλιοστάσιο. Μέχρι τότε ο Ήλιος βρίσκεται στο νοτιότερο ύψος του, ωστόσο αρχίζει σιγά-σιγά να αναρριχάται και πάλι στον ουρανό, και οι μέρες αρχίζουν να μεγαλώνουν διότι σταματάει την προς Νότο κίνησή του και τρέπεται στην αντίθετη φορά, προς τον Βορρά. Σύμφωνα με την μετεωρολογική προσέγγιση, χειμώνας καλείται η μέθοδος μέτρησης της χειμερινής περιόδου.

Ως χειμώνα, οι μετεωρολόγοι καθορίζουν τους τρεις μήνες του έτους με τις χαμηλότερες θερμοκρασίες.

Η ψυχρότερη εποχή του χρόνου για το Βόρειο ημισφαίριο. Έρχεται ύστερα από το φθινόπωρο, διαρκεί τους μήνες Δεκέμβριο, Ιανουάριο και Φεβρουάριο, ενώ αστρονομικά αρχίζει με το χειμερινό ηλιοστάσιο (21 Δεκεμβρίου) και τελειώνει με την εαρινή ισημερία (20 Μαρτίου).

Οι ακτίνες του ήλιου πέφτουν πλάγια στο Βόρειο ημισφαίριο κατά τη διάρκεια του χειμώνα και σ’ αυτό οφείλεται το κρύο και η κακοκαιρία του. Ο χειμώνας μάλιστα γίνεται πιο βαρύς, όσο προχωρούμε προς το Βόρειο Πόλο. Κατά την διάρκεια των χειμερινών μηνών τα μετεωρολογικά φαινόμενα που συναντάμε είναι οι βροχοπτώσεις, η καταιγίδα, η υγρασία, το χιόνι, η χιονοθύελλα και σπανιότερα η ομίχλη πάγου. 

Στις εύκρατες χώρες αναστέλλεται το χειμώνα η ανάπτυξη των φυτών, τα δέντρα και όλα τα μη αειθαλή φυτά ρίχνουν τα φύλλα τους. Οι αγρότες οργώνουν τα χωράφια και γενικά προετοιμάζουν το έδαφος για τις ανοιξιάτικες καλλιέργειες, καθαρίζουν και κλαδεύουν τα δέντρα, μεταφυτεύουν άλλα, στρωματώνουν σπόρους ή τους σπέρνουν στα ειδικά σπορεία. Οι κτηνοτρόφοι με τα κοπάδια τους βρίσκονται στα χειμαδιά και κυριότερη φροντίδα τους είναι να τους εξασφαλίσουν την απαιτούμενη διατροφή, ιδιαίτερα σε ορισμένες πολύ ψυχρές και παγερές περιόδους του χειμώνα και να επιβλέπουν στο ξεγέννημά τους.

Τι μας κάνεις χειμώνα

Έβρεξες και χιόνισες,

άσπλαχνε χειμώνα,

Πάγωσες την όμορφη

τρυφερή ανεμώνα.

Όλους μας φυλάκισες

μέσα στη φωλιά μας.

φύσηξες και ρήμαξες

την αμυγδαλιά μας.

Φτάνουν πια οι κακοκαιρίες

φτάνουν πια τα χιόνια.

Άσε να ‘ρθει η άνοιξη

με τα χελιδόνια.

(ΓΙΩΡΓΗΣ ΚΡΟΚΟΣ)

Ο Χιονάνθρωπος

Πιπεριά για μύτη

κάρβουνα για μάτια

για τα δυο του χέρια

ξύλα δυο κομμάτια.

Να, και για καπέλο

μια παλιοκανάτα.

Κοντοστρουμπουλάτος

σαν χοντροπατάτα.

Όσοι θα περνούνε

και θα τον κοιτάζουν

θα χαμογελούνε…

και θα τον… θαυμάζουν.

( ΕΛΛΗ ΑΛΕΞΙΟΥ )

                    

Η έναρξη του παραμένει σταθερή, ανεξαρτήτως καιρικών συνθηκών, αλλά ποικίλλει ανάλογα με τον πολιτισμό.
Στις ΗΠΑ εναρκτήρια ημέρα του χειμώνα θεωρείται αυτή του ηλιοστασίου και λήγει την επομένη ισημερία. Στη Σκανδιναβία, ο χειμώνας ξεκινά παραδοσιακά στις 14 Οκτωβρίου και λήγει την τελευταία ημέρα του Φεβρουαρίου. Σε μέρη όπως η Ιρλανδία (με τη χρήση του ιρλανδικού ημερολογίου) το χειμερινό ηλιοστάσιο παραδοσιακά θεωρείται ως μεσοχείμωνο, με τη χειμερινή περίοδο που αρχίζει την 1η Νοεμβρίου.

Σε αρκετές Ευρωπαϊκές χώρες τείνουν να αναγνωρίσουν την 11η Νοεμβρίου, Ημέρα του Αγίου Μαρτίνου (Martinmas) ως την πρώτη ημερολογιακή ημέρα του χειμώνα. 

Στην κινεζική αστρονομία και σε άλλα ημερολόγια της Ανατολικής Ασίας, ο χειμώνας 

ξεκινά στις 7 Νοεμβρίου, με την Jiéqì ,την «εγκατάσταση του χειμώνα».

Κίνα, Φεστιβάλ Πάγου στην πόλη Χαρμπίν

Σε διάφορες κουλτούρες

Στην Περσική κουλτούρα εδώ και χιλιάδες χρόνια, γιορτάζεται η πρώτη νύχτα του χειμώνα, η Yalda, που συμβολίζει την γέννηση του Μίθρα, του Θεού Ήλιου, ο οποίος εικονίζει το φως, την καλοσύνη και την δύναμη πάνω στην γη. Με την λευκότητα του χειμώνα, ο ήλιος (το λευκό) ανεβαίνει ξανά για να σβήσει το σκοτάδι της μεγάλης νύχτας. Οι Αρχαίοι Ιρανοί πίστευαν ότι υπάρχουν δύο ομάδες αγγέλων - των καλών και των κακών - που βρίσκονταν σε συνεχή αγώνα μεταξύ τους για την κυριαρχία στην γη και ότι με την αυγή της πρώτης ημέρας του μήνα που αρχίζει την 21η Δεκεμβρίου, με την αύξηση του ήλιου και με την βοήθεια του θεού Ζωροάστρη θα ηττηθεί το σκοτάδι και ο αγώνας θα λήξει υπέρ του Φωτός.

Στην Ελληνική μυθολογία, η εναλλαγή των εποχών σχετιζόταν με τον μύθο της Περσεφόνης, την οποία απήγαγε ο Άδης για να την κάνει σύζυγό του. Η Δήμητρα έψαχνε παντού την κόρη της και όταν κατάλαβε ότι βρίσκεται στο βασίλειο του Κάτω Κόσμου την διεκδίκησε, όμως ο Άδης δεν ήταν διατεθειμένος να την αφήσει. Έτσι ο Δίας αποφάσισε ότι η κόρη θα μένει μισό χρόνο με τον Άδη στον κάτω κόσμο και μισό χρόνο να επιστρέφει στην μητέρα της στον επάνω κόσμο. Το διάστημα της απουσίας της Περσεφόνης η Δήμητρα μαράζωνε από την θλίψη της και μαζί της πενθούσε και η φύση σηματοδοτώντας έτσι τον χειμώνα.

Η Αρπαγή της Περσεφόνης
1587 Hans von Aachen

Δες εδώ τους 18 διάσημους πίνακες με την αρπαγή της Περσεφόνης

Στην Ουαλική μυθολογία, ο Gwyn ap Nudd απήγαγε μία κόρη ονόματι Creiddylad. Την Πρωτομαγιά, ο εραστής της, Gwythr ap Greidawl, αγωνίστηκε με τον Gwyn για να την ξανακερδίσει. Η μάχη μεταξύ τους αντιπροσώπευε την εναλλαγή μεταξύ καλοκαιριού και χειμώνα.

Πηγή: http://blogs.sch.gr/axapsalis